Je ogen zijn een kostbaar bezit en tot een jaar of 6 in ontwikkeling. Tot een jaar of 11 ‘kun je met behandeling nog iets’ om aftakeling zoals een lui oog of myopie afzwakken. Ik heb zelf ‘myopie’ oftwel ik ben bijziend en heb min-sterkte. Dichtbij kan ik goed zien, ver weg zie ik weinig. Bij mijn dochter is dat andersom, zij is verziend en ziet dichtbij niet goed. Bovendien heeft ze de oogafwijking Syndroom van Duane, waardoor ze vanaf 7 maanden bij de orthoptist in het ziekenhuis onder controle is en met haar eerste verjaardag een bril kreeg. Nu gaat ze met 7 jaar beginnen aan contactlenzen. Waarom?
De meeste jonge kinderen die contactlenzen krijgen aangemeten, hebben ‘myopie’. Veel schermgebruik of met je neus in de boeken zitten, kan hiervan de oorzaak zijn: te veel en te lang dichtbij kijken in combinatie met te weinig daglicht, kunnen bijziendheid veroorzaken.
20-20-2 regel voorkomt afname zicht
Zo schreef ik vorig jaar al over de campagne van Pearle om meer buitenspelen te stimuleren. Ik was zelf een kind dat vroeger altijd (binnen) met haar neus in de boeken zat. Tegenwoordig is de beeldschermverleiding de grootste boosdoener voor het verminderen van het zicht. Als je veel dichtbij kijkt en te weinig veraf, passen de ogen zich aan, door langer te groeien. Buitenlicht, ook als het bewolkt is of regent, remt te sterke groei van het oog. Het Oogfonds hanteert daarom de 20-20-2 regel:
Neem na 20 minuten dichtbij kijken 20 seconde pauze en ga 2 uur per dag naar buiten.
Van 6 maanden tot 6 jaar: scheel of lui oog?
Groeit een kind razendsnel. Ook de ogen zijn in deze eerste levensjaren volop in ontwikkeling. Over het algemeen hebben kinderen in deze leeftijd nog een +-afwijking op het oog, oftewel alle jonge kinderen zijn iets verziend. Heeft je kind een oogafwijking, dan is deze leeftijd heel belangrijk want hoe jonger je erbij bent hoe meer effect niet-operatieve maatregelen hebben. Dat hebben wij zelf ook ervaren.
Na de leeftijd van 6 maanden zou je kind niet meer scheel mogen kijken. Gebeurt dit nog wel, dan moet je via het consultatiebureau of de huisarts een verwijzing vragen naar het ziekenhuis. Hier kunnen ze nagaan wat er aan de hand is met de ogen van je kindje. De oma van mijn dochter – moeder van een kind dat vroeger scheel keek – was alert op de oogjes en zag iets geks. Wij konden er de vinger niet op leggen, het CB en de huisarts ook niet.
De orthoptist in het ziekenhuis zag direct dat het hier om het zeldzame (erfelijke) Syndroom van Duane ging aan één van de oogjes. Een spierafwijking waardoor (in dit geval) het oog niet naar buiten kan draaien (wel naar binnen). Bij de oogarts werd ook het zicht gecheckt. Zo ontdekten we dat haar ‘goede oog’ heel slecht ziet. Om een lui oog te voorkomen, moesten we daarom het Duane-oogje gaan afplakken. We waren er heel jong bij, dus dat afplakken hebben we 3 maanden gedaan. Toen was het klaar. Hoe ouder je kind, hoe langer het afplakken kan duren om effect te hebben. Bijkomend voordeel: een baby trekt de pleister niet van haar oog. Een ouder kind zal mogelijk meer weerstand hebben.
Van 6 tot 12 jaar: pas op voor schermpjes en hanteer 20-20-2
Bijziendheid ontstaan vaak op de leeftijd van 6 tot 12 jaar. Op die leeftijd gaan kinderen lezen, werken ze op school achter een beeldscherm en zitten ze thuis meer op een tablet of mobieltje. Ze kunnen zichzelf prima redden, maar weten nog niet hoe schadelijk het voor hun ogen kan zijn als ze te lang achter elkaar op een beeldscherm werken. Aan jou als ouder dus de taak om met bijvoorbeeld een timer daarbij te helpen, zodat ze de 20-20-2 regel kunnen hanteren en ook begrijpen waarom. Twintig minuten op je schermpje, even 20 seconden pauze (ga plassen, pak een snoepje of een slokje drinken) en zorg dat je elke dag 2 uur buiten bent. Voor je lijfje zorgen betekent niet alleen haren kammen, douchen en tandenpoetsen maar ook lief zijn voor je ogen. Doe mee! 20-20-2!
Groei remmen met lenzen
Als het eigenlijk al te laat is, en je kind dus al last heeft van slechter zicht, is er nog een maatregel mogelijk. Dat zijn contactlenzen. De opticien vertelde ons dat de meeste jonge kinderen die aan de lenzen gaan, dit doen om de groei van de oogbol af te zwakken. Er zijn speciale lenzen verkrijgbaar die een nog verdere aftakeling van het zicht kunnen remmen. Dit lost de bestaande oogproblemen dus niet op, maar kan een verdere aftakeling van het zicht wel voorkomen. Meestal worden hiervoor nachtlenzen gebruikt, die de vorm van het hoornvlies beïnvloeden. Door de hygiëne die nodig is om met dit soort lenzen en vloeistoffen om te gaan, zijn dit soort contactlenzen meestal pas een optie voor kinderen vanaf ongeveer 10 jaar. Nachtlenzen zijn niet voor alle ogen geschikt.
Lenzen voor periferaal zicht: helpt dat bij dyslexie?
Mijn dochter zet haar bril vaak af. Met spelen zit hij in de weg. Met sporten (of zwemles) is een bril niet handig. Stoeien met een bril is sowieso niet slim. Bovendien geeft zij aan dat de bril haar blikveld belemmert. Dat herken ik wel, met lenzen is je blikveld groter dan met bril. Als ik mijn bril op heb, draait de wereld een beetje… Met lenzen niet. Een bril zit het ‘periferaal zicht’ een beetje in de weg: recht voor je kun je goed zien, maar alles wat er omheen gebeurt niet. Ze is 7 jaar en we zijn haar bril regelmatig kwijt. Bij papa laten liggen. Bij mama laten liggen. In de sporthal laten liggen na de gymles. Ze geeft aan dat ze vaak zonder bril meer ziet dan met. Wat natuurlijk raar is, bij een +3.50 en + 1.50 op het andere oog mét ook een cilindrische afwijking op beide ogen.
Omdat lezen een probleem is, wilden we ook haar zicht meenemen in het traject richting dyslexie. Als je één woord per keer ziet en niet de zinnen eromheen, is dat een extra belemmering. Bij de oogtest in het ziekenhuis waren de resultaten beduidend beter toen deze test na de letters werd herhaald met cijfers. Nadat ik de mogelijke dyslexie al had benoemd, werd alsnog de test met letters gedaan en was de arts in shock over het resultaat tótdat ik specifiek vroeg of het met cijfers herhaald kon worden. Vraag daar dus zelf om bij de oogtest als je vermoed dat je kind dyslexie zou kunnen hebben!
Er bestaan speciale brillen en lenzen met filterglazen voor dyslectici. Daarmee zou het gemakkelijker moeten zijn om woorden te lezen. Zover zijn wij echter nog niet. De oogarts heeft geconstateerd dat de zenuwen in het oog van mijn dochter geen belemmering vormen voor haar zicht. School gaat nu inzetten op Remedial Teaching en tegelijk willen we uitproberen of het dragen van daglenzen bijdraagt aan het beter kunnen lezen, omdat ze dan een groter deel van de tekst in het blikveld heeft.
Risico’s lenzen bij kinderen
De jongste lenzenklant van onze opticien is 4 jaar. Bij bepaalde oogafwijkingen en grote sterktes zijn lenzen een betere optie dan een bril. Ook mijn dochter heeft een speciaal brillenglas omdat het vanwege de cilinder anders extreem dik zou zijn. Zelf heb ik een contactlens met cilinder en die is net zo dun als mijn andere lens. Vanwege de risico’s van het dragen van lenzen bij ogen in de groei, zullen de meeste brildragende kinderen die ze willen er pas vanaf een jaar of 10 of 12 aan beginnen. Jonger lenzen dragen kan dus wel. Hygiëne is voor veel kinderen echter nog een probleem en dan loop je als lensdrager meer risico op oogontstekingen.
Hoe langer de lenzen meegaan, hoe belangrijker het is om ze bacterievrij te houden. Wij gaan daarom beginnen met daglenzen: die doe je ’s ochtends in en gooi je ’s avonds voor het slapen gaan in de prullenbak. Dat beperkt de risico’s met vloeistoffen en bacteriën die bijvoorbeeld tijdens zwemmen in de lens kunnen komen.
Tips voor omgaan met lenzen
Wij kregen van de opticien een lijstje mee van Alcon met 12 tips om lang en gezond lenzen te dragen.
- Schone handen = schone lenzen (en dus ook schone handdoek gebruiken)
- Stop lenzen nooit in je mond (bacteriën)
- Spoel lenzen niet onder de kraan af (kalk)
- Gebruik de producten die je opticien aanbeveelt (afgestemd op jouw ogen)
- Vloeistof gebruikt? Gooi weg
- Maak je lenzenbakje elke dag schoon
- Nieuwe vloeistof? Dan ook een nieuwe lenshouder
- Draai de dop van je lenzenvloeistof goed dicht
- Let op de houdbaarheidsdatum van je vloeistof
- Vervang je lenzen tijdig
- Gooi na zwemmen je lenzen weg
- Bezoek elk half jaar je opticien
Lenzen leren inzetten
Van mijzelf weet ik nog hoe lastig het was om de eerste keren mijn lenzen in te zetten. Dochterlief krijgt van de opticien een speciale instructieles als we de lenzen ophalen. Nu al laat ik haar meekijken als ik mijn lenzen in en uit doe. Ze probeert het (zonder lens) al na te doen: oogbol aanraken met vinger. Eerst handen wassen! Kijk niet naar de vinger die steeds dichterbij komt, maar naar een punt in de verte. En draai na het inzetten je ogen even rond. “Dat wordt lastig mama…” Met één oog dat niet volledig rond kan draaien, moeten we inderdaad even kijken of dit zal lukken. Met twee vingers de lens uit het oog vissen, zal makkelijker zijn. Ik heb haar ook laten zien hoe een cilindrische lens eruitziet en hoe je kunt zien of een lens ‘binnenstebuiten’ zit.
We gaan de lenzen uitproberen op de dagen dat ze bij mij is, omdat ik zelf al ruim 20 jaar lensdrager ben. Haar vader (met goede ogen) lijkt het eng en hij heeft er dus geen enkele ervaring mee. Ik heb zelf eens een metaalsplinter in mijn oog gehad (verdoving in je oog, dat is pas eng!), een in stukken gebroken lens uit mijn oog moeten vissen en weet precies hoe je op een goede manier wimperhaartjes en andere vuiltjes uit een (kinder)oog kunt halen. (Even het bovenste ooglid over het onderste halen en altijd richting de neus wrijven.) Dan zullen we zien of lenzen haar beter bevallen dan haar bril en hoe snel ze er handigheid in krijgt. We starten met daglenzen en als ze groter wordt en dus handiger is qua persoonlijke hygiëne kunnen we dan indien gewenst overstappen naar (goedkopere) maandlenzen.
Met een zon- en zwemvakantie in het vooruitzicht, zijn daglenzen praktischer dan een bril, dus ben erg benieuwd hoe het haar bevalt en of ze het in doen van de lenzen vlot onder de knie heeft.
Moet jij je kinderen actief stimuleren om meer buiten te zijn en minder op een schermpje? Of zijn het uit zichzelf al actieve kinderen? En dragen ze een bril of lenzen?
